کد مطلب:47697 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

لطفاً دربارة آية: إِن كُلُّ مَن فِي السَّمَـَوَ َتِ وَ الاْ ?َرْضِ إِلآ َّ ءَاتِي الرَّحْمَـَنِ عَبْدًا ;(مريم،93) توضيح دهيد. الف ـ مقصود از آيه شريفه چيست؟ ب ـ چرا كافران را جزء بندگان (فرمانبردار) قرار داده است ج ـ آيا به حيوانات و اجسام نيز بنده خطاب ميشود؟

الف ـ در واقع آيات 88ـ95 سورة مريم، به يكي از شاخههاي شرك، يعني اعتقاد به وجود فرزند براي خدا از سوي عدهاي اشاره دارد. برخي مانند مسيحيان، يهوديان و حتي برخي از مشركان براي خداوند فرزند قايل بودند. خداوند در آيات 92ـ95 به اين عقيده خرافي پاسخ داده و ميفرمايد: اينها در حقيقت خداوند را نشناختهاند و گرنه ميدانستند هرگز براي خداوند رحمان، سزاوار نيست كه فرزندي برگزيند.

چرا كه همة موجودات در آسمانها و زمين، بنده خدا و مطيع او در عبوديتند و از وجود و آثار وجود جز آن چه را خدا به او داده ندارند، حال چگونه ممكن است برخي از همين موجودات فرزند خدا باشد و او همانند انسانها نيازمند فرزند باشد.

ب ـ در آيات متعددي (بقره،116، آلعمران، 83، رعد، 15 و...) آمده است كه همة موجودات مطيع و فرمانبردار خداوند و در برابر او تسليمند.

تسليم و فرمانبرداري موجودات در برابر خداوند دو گونه است. گاهي فرمانبرداري تكويني و اجباري است و گاهي اختياري و تشريعي.

خداوند دو گونه فرمان در عالم هستي دارد يك سلسله از فرمانهاي او به صورت قوانين طبيعي و مافوق طبيعي است كه بر موجودات مختلف حكومت ميكند و همة آنها مجبورند، در برابر آن زانو زنند; مانند موجود شدن موجودات، چگونگي ايجاد آنها و...

نوع ديگري از فرمان دستور تشريعي است; يعني قوانيني كه در شرايع آسماني و آموزههاي انبيأ وجود دارد. فرمانبرداري در برابر اين دستورات جنبه اختياري دارد و تنها برخي از انسانها در برابر آنها تسليم بوده و خودرا به كمال ميرسانند.

از نكات ياد شده معلوم شد كه مقصود از فرمانبرداري همة موجودات تكويني است كه كافران را نيز شامل ميشود.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ترجمه: سيد محمد باقر موسوي همداني، ج 14، ص 168، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي / تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 2، ص 491، دارالكتب الاسلامية.)

نكته ياد شده در صورتي است كه منظور از عبد عبادت، اطاعت و فرمانبرداري باشد، اما اگر عبد در آيه به معناي مملوكيت باشد و مراد اين باشد كه خداوند مالك و ارباب همة موجودات است، مستثني نبودن كافران از اين مملوكيت بديهي است.

ج) عبد در قرآن، چنان كه گذشت به دو معني آمده است يكي به معناي مملوك (بقره،78) و ديگري به معناي عابد، مطيع، اخلاص، عبادت و اطاعت.(ج،19)

اطلاق عبد به حيوانات و اجسام با توجه به معناي اول (مملوكيت و ملكيت) صحيح است; اما به معناي دوم اگر مقصود فرمانبرداري تكويني باشد مشكلي ندارد; چنان كه در آيات ديگر با الفاظ ديگري اين مفهوم رسانده شده است; وَ لِلَّهِ يَسْجُدُ مَن فِي السَّمَـَوَ َتِ وَ الاْ ?َرْضِ طَوْعًا وَ كَرْهًا وَ ظِـلَـَـلُهُم بِالْغُدُوِّ وَ الاْ ?َصَال(رعد،15) اما اگر به معناي تشريعي باشد. ظاهراً اطلاق صحيح نيست.(ر.ك: قاموس قرآن، سيد علي اكبر قرشي، واژه عبد.)